Geneza i cele dwufilarowej reformy podatkowej

W obliczu rosnącej cyfryzacji gospodarki i wyzwań związanych z opodatkowaniem działalności międzynarodowych korporacji, organizacja współpracy gospodarczej i rozwoju (OECD) wraz z państwami członkowskimi grupy g20, zaproponowała kompleksową reformę systemu podatkowego. Głównym celem tej globalnej reformy podatkowej jest zapewnienie sprawiedliwszego podziału dochodów podatkowych między jurysdykcjami, w których firmy prowadzą działalność, a tymi, w których są zarejestrowane. Reforma ta, często określana mianem dwufilarowej reformy podatkowej, składa się z dwóch filarów, które mają fundamentalnie zmienić zasady opodatkowania zysków międzynarodowych przedsiębiorstw. Pierwszy filar, znany jako Filar I, koncentruje się na przedefiniowaniu zasad alokacji praw do opodatkowania, przenosząc część dochodów największych i najbardziej zyskownych wielonarodowych korporacji do jurysdykcji rynkowych, gdzie konsumenci korzystają z ich produktów i usług, niezależnie od fizycznej obecności firmy. Drugi filar, Filar II, wprowadza globalny minimalny podatek dochodowy, ustalając minimalną stawkę opodatkowania na poziomie 15% dla tych samych firm. Celem Filara II jest zapobieganie „wyścigowi w dół” w zakresie stawek podatkowych i eliminowanie zachęt do przenoszenia zysków do jurysdykcji o najniższych podatkach.

Filar I: Nowe zasady alokacji zysków

Filar I stanowi najbardziej rewolucyjną część proponowanych zmian. Wprowadza on nowe zasady alokacji zysków, które mają zastosowanie do największych i najbardziej rentownych wielonarodowych przedsiębiorstw. Kluczowym elementem jest mechanizm, który pozwala na przeniesienie części zysków tych firm do jurysdykcji, w których znajdują się ich rynki zbytu i klienci, nawet jeśli firma nie posiada tam fizycznej obecności. Jest to znaczące odejście od tradycyjnych zasad opodatkowania, które opierały się głównie na fizycznej obecności i cenie transferowej. Zasada nexus zostaje rozszerzona, aby uwzględnić znaczące zaangażowanie cyfrowe. W praktyce oznacza to, że firmy, których przychody przekraczają określony próg, będą musiały zastosować nowe zasady. Alokacja zysków będzie dokonywana na podstawie formuły, która uwzględnia wielkość rynku i rentowność firmy. Oczekuje się, że wprowadzenie Filara I znacząco wpłynie na jurysdykcje, w których znajduje się duża baza konsumentów, umożliwiając im pozyskanie dodatkowych dochodów podatkowych.

Filar II: Globalny minimalny podatek dochodowy

Filar II, czyli globalny minimalny podatek dochodowy, stanowi odpowiedź na problem erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysków. Jego głównym celem jest zapewnienie, że międzynarodowe korporacje będą płacić minimalną stawkę podatkową niezależnie od tego, gdzie przenoszą swoje zyski. Minimalna stawka została ustalona na poziomie 15%. Mechanizm ten działa w taki sposób, że jeśli efektywna stawka podatkowa dla danej firmy w konkretnej jurysdykcji jest niższa niż 15%, to jurysdykcja, w której znajduje się siedziba firmy matki, lub inne jurysdykcje, w których firma prowadzi działalność, mogą nałożyć dodatkowy podatek (tzw. top-up tax), aby uzupełnić różnicę do poziomu 15%. Wprowadzenie tego filaru ma na celu zmniejszenie zachęt do przenoszenia zysków do rajów podatkowych i stworzenie bardziej wyrównanych warunków konkurencji dla przedsiębiorstw. Zasady te mają zastosowanie do wielonarodowych grup kapitałowych o rocznych przychodach przekraczających określony próg.

Stan wdrożenia reformy w 2024 roku

Rok 2024 jest kluczowy dla stanu wdrożenia globalnej reformy podatkowej OECD. Po latach negocjacji i prac nad szczegółami technicznymi, wiele jurysdykcji zaczyna implementować przepisy zgodne z założeniami dwufilarowej reformy. Wiele krajów już uchwaliło lub jest w trakcie uchwalania przepisów krajowych, które odzwierciedlają postanowienia Filara II, w tym mechanizmy podatku uzupełniającego. W przypadku Filara I postęp jest bardziej złożony, ponieważ wymaga on wielostronnej konwencji lub podobnego porozumienia, aby wszedł w życie. Wiele państw wyraziło poparcie dla jego założeń, jednak finalizacja i ratyfikacja międzynarodowych porozumień są procesami czasochłonnymi. Wdrożenie reformy podatkowej jest procesem stopniowym, a pełne wejście w życie obu filarów może potrwać jeszcze kilka lat. Obserwujemy intensywne prace legislacyjne i przygotowania administracyjne w wielu krajach, aby sprostać wymogom nowej rzeczywistości podatkowej.

Wyzwania i perspektywy na 2025 rok

Wdrożenie tak kompleksowej reformy podatkowej stawia przed państwami i przedsiębiorstwami liczne wyzwania. Po pierwsze, kwestie złożoności technicznej przepisów wymagają od firm gruntownej analizy ich struktur i procesów księgowych, aby prawidłowo zastosować nowe zasady. Zgodność podatkowa stanie się jeszcze bardziej skomplikowana. Po drugie, istnieje ryzyko niejednolitej interpretacji i stosowania przepisów przez poszczególne jurysdykcje, co może prowadzić do sporów i niepewności prawnej. Po trzecie, konieczne jest zapewnienie sprawiedliwego podziału obciążeń podatkowych i uniknięcie sytuacji, w której niektóre kraje odniosą nieproporcjonalne korzyści kosztem innych. Perspektywy na 2025 rok wskazują na dalszy postęp we wdrażaniu Filara II w większości jurysdykcji. W przypadku Filara I kluczowe będzie osiągnięcie porozumienia w sprawie ram prawnych i rozpoczęcie jego stosowania. Międzynarodowa współpraca podatkowa będzie nadal odgrywać kluczową rolę w zapewnieniu skuteczności i spójności reformy.

Wpływ na polski system podatkowy i przedsiębiorstwa

Polska, jako aktywny uczestnik prac OECD, jest zaangażowana w proces wdrażania dwufilarowej reformy podatkowej. Wprowadzenie globalnego minimalnego podatku dochodowego (Filar II) będzie miało bezpośredni wpływ na polski system podatkowy, szczególnie w odniesieniu do dużych międzynarodowych grup kapitałowych prowadzących działalność w Polsce. Firmy, których efektywna stawka podatkowa w Polsce będzie niższa niż 15%, mogą podlegać dodatkowemu opodatkowaniu w innych jurysdykcjach. Polska również rozważa wprowadzenie przepisów umożliwiających stosowanie mechanizmów podatku uzupełniającego na poziomie krajowym. Wdrożenie reformy podatkowej w Polsce będzie wymagało dostosowania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz potencjalnie wprowadzenia nowych regulacji. Dla polskich przedsiębiorstw działających globalnie, oznacza to konieczność dokładnej analizy ich struktury podatkowej i potencjalnych konsekwencji podatkowych wynikających z nowych zasad. Optymalizacja podatkowa będzie musiała uwzględniać nowe globalne regulacje.